مدرسه علمیه الزهراء گیلان غرب

شاخصه های عرفان از دیدگاه امام خمینی (قدس سره) 1

امام رحمه الله از جمله عارفانی است که بعد از معصومین علیهم السلام با جلوه های حضور ربانی خود توانست دنیاهای وسیعی را به روی دین داران و دین باوران بگشاید و حیاتی دیگر به جهان آدمیان بخشد . ایشان در همه عرصه ها با نگاه جامع گرایانه خود، حیات آدمی را معنی دارتر نمود .
امام قدس سره حقایق نهفته ای را که در همه آدمیان وجود دارد آشکار نمود و باورهای کارآمد در حوزه انسانی را حیاتی دیگر بخشید . ایشان مانند آن عارفانی نبود که حضور مدبرانه خود برای اصلاح و تدبیر جامعه را در شان و منزلت خویش ندانند و آن را منافی با سلوک عرفانی، قلمداد کنند; بلکه ایشان برای تکمیل مراحل و مراقبت عرفانی، چنین حضوری را در متن جامعه لازم و ضروری می دانستند . البته چنین مجموعه ای از مقامات و کرامات، بدون توفیق حضرت پروردگار نبوده است . در اینجا نگاهی گذرا به شاخصه های عرفانی امام می اندازیم تا پویایی عرفان حضرت امام قدس سره روشن تر گردد .

. 1 تمسک به ولایت انسان کامل

خدای سبحان مقام ولایت مطلقه را واسطه فیض و افاضه خویش قرار داده است و از طریق آن مقام است که خدای متعال فیوضات و برکات خود را بر همه موجودات و بر انسان ها نازل می فرماید و از آن سو نیز به وساطت ولایت مطلقه است که همه موجودات و از جمله انسان به سوی پرودگار صعود می یابند . به تعبیر دیگر، چه در قوس نزول و چه در قوس صعود، انسان کامل که دارای مقام رفیع ولایت مطلقه است، وساطت می کند .
حامل ولایت مطلقه، خلیفه اعظم حق تعالی است و آدم حقیقی و انسان کبیر می باشد که مسجود سجود ملائکه الهی است . او در حقیقت مخلوق اول حق تعالی است . گاهی از آن به «قلم اعلی » و گاهی به «عقل » و گاهی به «روح اعظم » تعبیر شده است .
در سیر و سلوک عرفانی تمسک به اولیای کامل الهی از ضروریات شمرده می شود و در تمام مراحل سلوک علمی و عملی به واسطه آن ولی مطلق است که انسان عارف و سالک، از عنایت خاص باری تعالی برخوردار می گردد . داشتن این ولایت اصلی ترین رکن در طی مراحل سلوک است، چه این که در روایت از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وارد شده که اسلام بر پنج رکن بنا نهاده شده: نماز، زکات، حج، روزه و ولایت که مهم ترین پایه آن، ولایت است . حضرت امام قدس سره در کتاب آداب الصلوة با بیانی دقیق لطایف معنای ولایتی نماز را ذکر کرده اند . ایشان در سر نوشتن کلمات «لا اله الا الله، محمد رسول الله و علی امیرالمؤمنین » بر همه موجودات از عرش اعلی تا انتهای ارضین می فرماید:
نکته عرفانیه آن است که حقیقت خلافت و ولایت ظهور الوهیت است و آن اصل وجود و کمال آن است و هر موجودی که حظی از کمال دارد، از حقیقت الوهیت و ظهور آن که حقیقت خلافت و ولایت است، حظی دارد و لطیفه الهیه در سرتاسر کائنات از عوالم غیب تا منتهای عالم شهادت بر ناصیه همه ثبت است و آن لطیفه الهیه حقیقت، «وجود منبسط » و «نفس الرحمن » و «حق مخلوق به » است که بعینه باطن خلافت ختمیه و ولایت مطلقه علویه است و از این جهت است که شیخ عارف شاه آبادی (دام ظله) می فرمود که شهادت به ولایت در شهادت به رسالت نهفته است، زیرا که ولایت، باطن رسالت است و نویسنده گوید که در شهادت به الوهیت شهادتین منطوی است جمعا و در شهادت به رسالت آن دو شهادت نیز منطوی است، چنانچه در شهادت به ولایت آن دو شهادت دیگر منطوی است . 1
با عنایت به حضور علمی و عینی حضرات معصومین که حاملان واقعی آن ولایت مطلقه اند، ضرورت تمسک به آنان در سیر و سلوک علمی و عملی نیز روشن خواهد گردید . امام خمینی قدس سره از جمله عارفان کم نظیری است که در شناخت مصادیق کمل خلیفه اعظم که هم اکنون در وجود مقدس امام زمان علیه السلام متبلور است، راه صواب را به درستی و کمال شناختند و بر همان اساس طی طریق نموده و در تمام مراحل به آن مجرای اصلی فیض توجه عمیق داشته است، چه این که از کلمات آن عارف بزرگ استفاده می شود . 2

منبع:

1.امام خمینی آداب الصلاه، موسسه تنظیم و نشر آثار امام، تهران 1378ش، ص 141.
2.سیمای معصومین علیهم السلام در اندیشه امام خمینی قدس سره، تبیان، دفتر دوازدهم، مؤسسه تنظیم و نشر و آثار امام، تهران، 1378ش .