مدرسه علمیه الزهراء گیلان غرب

تجسم اعمال

تجسم اعمال مسئله ای است که در هر یک از حوزه¬های کلام، فلسفه، اخلاق و عرفان به نوعی مطرح بوده است. بسیاری به اثبات آن پرداخته و سخت از آن طرفداری کرده¬اند، برخی نیز آن را دور از حکم عقل شمرده و به انکار آن برخاسته¬اند. هر چند خود عنوان تجسم اعمال در آیات و احادیث دیده نشده، ولی بی گمان خاستگاه آن آیات کریمه قرآن و احادیث شریفه صادره از اهل بیت عصمت علیهم السلام است. در قرآن و روایات در مورد اعمال انسان، اعم از اعمال ظاهری و باطنی، و نقش آن در جزای اخروی، مطالبی آمده که دانشمندان از آن به تجسم اعمال[1] یا تجسد اعمال[2] و یا تمثل اعمال[3] و نظایر آن[4] تعبیر کرده¬اند. این مسئله از این نظر حائز اهمیت است که می¬تواند به شبهه¬ای که پیرامون کیفر برخی از اعمال وارد است، پاسخ قانع کننده¬ای ارائه دهد.

تعریف

تجسم اعمال به معنای به شکل، جسم و پیکر در آمدن موجودات غیر مادی مانند عقاید، اخلاق و اوصاف، افعال و آثار انسان است.[5] “قرآن و روایات دلالت دارند بر اینکه هر عملی که انسان در این جهان انجام می دهد دو صورت و دو ظهور و دو هویت دارد و با یکی از آنها در این دنیا تمثّل می کند و با دیگری در آخرت مثلاً نماز در این دنیا عبارت است از یکسری از ذکرها و حرکات که هویت دنیوی نماز را تشکیل می دهند ولی همین نماز در آخرت ظهور دیگری دارد و همچنین است اعمال ناشایست ."[6] زیرا اقتضای این عالم آن است که عمل به این صورت جلوه کند و اقتضای عالم آخرت آن است که عمل به شکل اصلی و واقعی خود ظاهر شود.علامه طباطبایی در تفسیر آیه 19 سوره احقاف می فرمایند:ولکلّ درجات ممّا عملوا و لیوفیّهم اعمالهم و هم لا یظلمون.صدر آیه از نوعی نسبت خاص حکایت می کند و عبارت میانی از اتحاد بین عمل و جزای آن و ذیل آیه از جزای عادلانه که در واقع سبب نسبت و اتحاد مذکور است.آیات بسیار دیگری وجود دارند، که دلالت می کنند بر اینکه اعمال خیر و شرّ انسان بعینه به وی برگردانده می شوند.[7]

پی نوشت ها:
[1]. شیرازی صدر الدین,عرشیه،تصحیح و ترجمه غلامحسین آهنی، انتشارات مولی، تهران،1361، ص282
[2]. نراقی، محمد مهدی، جامع السعادات، تصحیح و تعلیق سید محمد کلانتر، انتشارات اسماعیلیان، چاپ سوم، ج1، ص20
[3]. خمینی، روح الله ، چهل حدیث، موسسه تنظیم و نشر آثار امام، قم، 1373، ص439
.[4] بهایی، محمد عاملی ، اربعین، انتشارات صابری، 1357ش، صص202- 465
[5]. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن، معاد در قرآن، انتشارات اسراء، 1381، ج5،ص47
.[6] سبحانی، جعفر ،معاد شناسی در پرتو کتاب و سنت و عقل ،ترجمه علی شیروانی، انتشارات الزهرا،1370،ص111
.[7] طباطبایی، محمد حسین ،انسان از آغاز تا انجام،ترجمه و تعلیقات صادق لاریجانی ،بوستان کتاب 1387ص168